Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 czerwca 2024 r., w sprawie sygn. SK 140/20

Zgodnie z art. 25 ust. 1b ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( dalej: ustawa emerytalna) jeżeli ubezpieczony pobrał emeryturę częściową lub emeryturę na podstawie przepisów art. 46, 50, 50a, 50e lub 184, a także art. 88 lub art. 88a ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, ustaloną zgodnie z ust. 1, pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Trybunał Konstytucyjny już wyrokiem z dnia 6 marca 2019 r., sygn. akt P 20/16 orzekł, że art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2017 r., jest niezgodny z art. 2 Konstytucji RP w zakresie, w jakim dotyczy osób, które przed 1 stycznia 2013 r. nabyły prawo do emerytury wcześniejszej. Ww. wyrok odnosił się do wąskiego grona świadczeniobiorców, a to kobiet urodzonych w 1953 r., i nie rozstrzygając kwestii osób będących w podobnej/ tożsamej sytuacji faktycznej i prawnej. 

Kwestię tą rozważył Trybunał Konstytucyjny w orzeczeniu z dnia 4 czerwca 2024 r., w sprawie sygn. SK 140/20, który uznał, że  art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zakresie, w jakim dotyczy osób, które złożyły wniosek o przyznanie świadczeń, o których mowa w tym przepisie, przed 6 czerwca 2012 r., jest niezgodny z art. 67 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Powyższy wyrok potwierdza, że mechanizm zastosowany w art. 25 ust. 1 b ustawy emerytalnej nie powinien być stosowany do kobiety i mężczyźni, które złożyły wniosek o wcześniejsze emerytury przed 6 czerwca 2012 r.

Orzeczenie to do tej pory nie zostało opublikowane w Dzienniku Urzędowym, a zatem brak podstaw do złożenia wniosku o wznowienie postępowania, na zasadzie art. 145a k.p.a. Niemniej jednak przepisy kodeksu postepowania administracyjnego oraz ustawy emerytalnej pozwalają na uchylenie lub zmianę prawomocnej decyzji na innej podstawie prawnej, a to:

• na podstawie art. 155 k.p.a.
• na zasadzie art. 114 ustawy emerytalnej

Trybunał Konstytucyjny wystosował do organu rentowego komunikat zgodnie z którym wskazał, że organ ma dążyć do najszybszego i najlepszego wdrożenia intencji wskazanej w wyżej wymiennym orzeczeniu. Zakład Ubezpieczeń Społecznych kwestionuje jednak obie ww. podstawy uchylenia lub zmiany decyzji, jednak to nie zamyka drogi ubezpieczonym. Od niekorzystnej decyzji ubezpieczonym przysługuje odwołanie do Sądu, który jest uprawniony do samodzielnej oceny konstytucyjności regulacji i stosowania przepisów zgodnie z Konstytucją RP. 

Na kanwie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 czerwca 2024 r., pojawiają się już pierwsze wyroki sądów powszechnych, które to są korzystne dla ubezpieczonych,  i tak daniem Sądu Okręgowego w Suwałkach z dnia 3 lipca 2024 r., sygn. akt VI U 528/24 (LEX nr 3738559) nieuprawnione zaniechanie władzy wykonawczej w publikacji przedmiotowego orzeczenia nie może wpływać na brak możliwości jego zastosowania. W konsekwencji Sąd Okręgowy, opierając się treść wymienionego wyroku oraz wyroku z dnia 6 marca 2019 r. dokonał wykładni konstytucyjnej (nie kontrolował konstytucyjności przepisu) przepisu art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przyjmując, że nie może on mieć zastosowania w sytuacji faktycznej ubezpieczonego.

Masz więcej pytań z zakresu spraw z ubezpieczeń społecznych? Zapraszam do kontaktu.